Suy thận ở giới trẻ: Game thủ, freelancer đối mặt nguy cơ

Suy thận ở giới trẻ đang trở thành nỗi ám ảnh của nhiều gia đình Việt khi con số mắc bệnh tăng chóng mặt trong vài năm trở lại đây. Nếu trước kia bệnh thận thường chỉ xuất hiện ở người cao tuổi, thì nay các bác sĩ liên tục tiếp nhận những bệnh nhân 20-30 tuổi phải chạy thận nhân tạo. Theo số liệu từ Hiệp hội Thận học Quốc tế, Việt Nam hiện có khoảng 8,7 triệu người mắc bệnh thận mạn, trong đó nhóm 18-30 tuổi chiếm tới 20-30% – một con số khiến giới y khoa phải báo động đỏ.

Suy thận ở người trẻ có phổ biến không?

Câu trả lời có thể khiến nhiều bạn trẻ giật mình: Có, và đang ngày càng phổ biến hơn bạn tưởng.

Thực trạng toàn cầu về bệnh thận ở người trẻ

Viện Thận học và Tiết niệu châu Á (AINU) vừa công bố báo cáo cho thấy tỷ lệ người dưới 30 tuổi mắc bệnh thận tại châu Á tăng 40% trong giai đoạn 2024-2025. Riêng tại Viện Khoa học Y tế Nizam (NIMS), mỗi tháng ghi nhận thêm 500 ca mới. Bên kia bán cầu, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) báo cáo sự gia tăng 25% ca suy thận giai đoạn cuối ở nhóm tuổi 18-35 so với thập kỷ trước. Các chuyên gia cho rằng đại dịch béo phì và tiểu đường type 2 khởi phát sớm là những thủ phạm chính.

Con số báo động từ các bệnh viện Việt Nam

Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 8.000 ca suy thận mới, trong đó 15% là người dưới 35 tuổi – gấp 3 lần so với cách đây 10 năm. Bệnh viện Chợ Rẫy – một trong những cơ sở y tế hàng đầu phía Nam – thống kê 15% bệnh nhân đang lọc máu định kỳ là người trẻ dưới 35 tuổi trong năm 2024. Con số này năm 2010 chỉ là 5%. Đáng chú ý hơn, Bệnh viện Đa khoa huyện Thọ Xuân (Thanh Hóa) ghi nhận 14,3% bệnh nhân lọc máu chu kỳ có độ tuổi dưới 40, cho thấy suy thận ở giới trẻ không chỉ là vấn đề của thành phố lớn.

Vì sao người trẻ bị suy thận ngày càng nhiều?

Lối sống hiện đại tưởng chừng tiện lợi nhưng lại đang âm thầm phá hủy sức khỏe thận của thế hệ trẻ.

Chế độ ăn uống “tự do” đang giết chết thận

Bác sĩ Bhanu Mishra từ Bệnh viện BLK Max (New Delhi) chia sẻ một sự thật đáng sợ: “Mỗi ly trà sữa chứa lượng đường gấp 3 lần khuyến nghị hàng ngày. Khi gan phải xử lý quá nhiều đường, nó chuyển thành mỡ và gây rối loạn chuyển hóa, dẫn đến tổn thương vi mạch thận”. Thêm vào đó, thói quen uống nước tăng lực, cà phê thay nước lọc khiến cơ thể mất nước mãn tính. Caffeine có tác dụng lợi tiểu, làm thận phải làm việc quá sức để duy trì cân bằng nước.

Vấn đề còn trầm trọng hơn với thức ăn nhanh. Một gói mì tôm chứa 1.500-2.000mg natri – gần bằng toàn bộ lượng muối cho phép trong ngày. Ăn mì gói thường xuyên cùng với hamburger, gà rán làm huyết áp tăng vọt, buộc thận phải lọc máu với áp lực khủng khiếp.

Lười vận động – kẻ thù thầm lặng của thận

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thống kê 27% thanh thiếu niên Việt Nam thiếu vận động nghiêm trọng. Ngồi văn phòng 8 tiếng, về nhà lại nằm xem Netflix đã trở thành lối sống của nhiều người. Ít vận động dẫn đến béo phì, kháng insulin và cuối cùng là tiểu đường type 2 – nguyên nhân hàng đầu gây suy thận. Bệnh viện Bãi Cháy báo cáo 30% bệnh nhân suy thận trẻ có BMI trên 25, đi kèm rối loạn mỡ máu nghiêm trọng.

Nhiều bệnh nhân trẻ suy thận thừa nhận họ thường xuyên thức đến 2-3 giờ sáng vì công việc và giải trí, điều này làm rối loạn nhịp sinh học và ảnh hưởng đến chức năng thận.

Thuốc và chất kích thích – mối nguy hiểm tiềm ẩn

Nhiều bạn trẻ có thói quen uống thuốc giảm đau như kẹo mỗi khi đau đầu, đau bụng kinh. Thuốc NSAID (ibuprofen, diclofenac) khi dùng thường xuyên sẽ làm giảm lưu lượng máu đến thận, gây hoại tử ống thận cấp tính. Thuốc lá điện tử – xu hướng mới của giới trẻ – chứa nicotine gây co mạch thận. Rượu bia cuối tuần càng làm tình hình tệ hơn khi gây mất nước và tăng áp lực lọc của thận.

Làm sao biết mình có bị suy thận không?

Suy thận ở giới trẻ thường diễn tiến âm thầm, nhưng vẫn có những dấu hiệu cảnh báo sớm nếu bạn chú ý.

Những triệu chứng dễ bị bỏ qua

Phù chân, mắt cá chân vào buổi sáng là dấu hiệu thận không lọc hết protein, khiến dịch tích tụ ở mô. Nhiều người cho rằng do ngồi lâu hay đi giày chật, nhưng nếu tình trạng kéo dài trên 1 tuần cần khám ngay. Nước tiểu có bọt nhiều và không tan cũng là dấu hiệu protein thoát qua thận – báo hiệu tổn thương cầu thận.

Mệt mỏi kéo dài dù ngủ đủ giấc có thể do thận không sản xuất đủ erythropoietin – hormone kích thích tạo hồng cầu. Thiếu máu do suy thận khiến cơ thể luôn trong trạng thái kiệt sức. Một số người còn có triệu chứng ngứa da khó chịu do ure tích tụ trong máu không được thải ra ngoài.

Khi nào cần đi khám ngay?

Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao (tiểu đường, huyết áp cao, béo phì, có người thân bị bệnh thận), hãy khám định kỳ 6 tháng/lần. Với người bình thường, xét nghiệm nước tiểu và máu hàng năm giúp phát hiện sớm bất thường. Đặc biệt, khi có triệu chứng tiểu ít (dưới 400ml/ngày), tiểu ra máu, đau lưng dữ dội kèm sốt – đây là dấu hiệu cấp cứu cần nhập viện ngay.

Suy thận ở tuổi trẻ có chữa được không?

Đây là câu hỏi mà hầu hết bệnh nhân trẻ đều lo lắng khi nghe chẩn đoán.

Cơ hội phục hồi phụ thuộc vào giai đoạn phát hiện

Suy thận được chia thành 5 giai đoạn dựa trên mức lọc cầu thận (GFR). Giai đoạn 1-2 với GFR trên 60ml/phút vẫn có thể phục hồi hoàn toàn nếu điều trị đúng cách và thay đổi lối sống triệt để. Giai đoạn 3 (GFR 30-59) cần theo dõi chặt chẽ và dùng thuốc để làm chậm tiến triển. Giai đoạn 4-5 (GFR dưới 30) thường phải lọc máu hoặc ghép thận.

Tin vui là người trẻ có khả năng phục hồi tốt hơn người già nhờ sức đề kháng và khả năng tái tạo tế bào. Nhiều ca suy thận cấp do ngộ độc thuốc, mất nước nặng có thể hồi phục 70-80% chức năng thận nếu can thiệp kịp thời.

Phương pháp điều trị hiện đại cho người trẻ

Ngoài lọc máu truyền thống, các phương pháp mới như lọc máu liên tục (CRRT), thẩm phân phúc mạc tự động (APD) giúp bệnh nhân trẻ duy trì công việc và sinh hoạt gần như bình thường. Ghép thận từ người hiến sống có tỷ lệ thành công trên 95% ở người trẻ, với thời gian tồn tại của thận ghép có thể lên đến 20-30 năm nếu tuân thủ điều trị.

Chi phí điều trị suy thận hết bao nhiêu tiền?

Gánh nặng tài chính là nỗi lo lớn nhất của gia đình có người trẻ mắc suy thận.

Những con số khiến nhiều người phải bán nhà bán xe

Chi phí lọc máu chu kỳ dao động 15-20 triệu đồng/tháng, tức 180-240 triệu/năm – bằng cả một căn nhà ở vùng quê. Với người có bảo hiểm y tế, được hỗ trợ 80% nhưng vẫn phải chi 3-4 triệu/tháng. Thêm vào đó là tiền thuốc, xét nghiệm định kỳ, chi phí đi lại có thể lên đến 5-7 triệu/tháng. Tại Bệnh viện Việt Đức, 60% bệnh nhân trẻ phải nghỉ việc do không sắp xếp được thời gian lọc máu 12-16 giờ/tuần, khiến thu nhập gia đình giảm sút nghiêm trọng.

Những tổn thất vô hình còn đau đớn hơn

Ngoài tiền bạc, suy thận ở giới trẻ còn cướp đi cơ hội phát triển sự nghiệp, xây dựng gia đình. Khảo sát tại TP.HCM cho thấy 68% bệnh nhân trẻ bị trầm cảm, 45% chia tay người yêu sau khi phát hiện bệnh. Áp lực tâm lý từ việc trở thành gánh nặng gia đình, mất khả năng lao động khiến nhiều người trẻ có ý định tự tử.

Làm gì để phòng ngừa suy thận từ sớm?

Phòng bệnh luôn dễ hơn chữa bệnh – đặc biệt đúng với suy thận ở giới trẻ.

Thay đổi thói quen ăn uống ngay từ hôm nay

Uống tối thiểu 2-2,5 lít nước lọc mỗi ngày, chia đều thành nhiều lần thay vì uống dồn. Hạn chế muối xuống dưới 5g/ngày bằng cách tránh thức ăn chế biến sẵn, nêm nhạt và dùng gia vị thảo mộc thay thế. Tăng cường rau xanh, trái cây tươi giàu kali như chuối, cam giúp cân bằng điện giải. Protein nên ưu tiên từ cá, đậu hơn là thịt đỏ để giảm gánh nặng cho thận.

Vận động đều đặn – liều thuốc miễn phí cho thận

Tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần, có thể chia thành 30 phút mỗi ngày, 5 ngày/tuần. Đi bộ nhanh, chạy bộ, bơi lội đều tốt cho tuần hoàn và giúp kiểm soát huyết áp. Yoga và thiền còn giúp giảm stress – yếu tố gián tiếp gây hại cho thận. Với dân văn phòng, đứng dậy vận động 5 phút sau mỗi giờ ngồi làm việc có thể tạo khác biệt lớn.

Khám sức khỏe định kỳ – khoản đầu tư thông minh

Xét nghiệm máu và nước tiểu cơ bản chỉ tốn 200-300 nghìn đồng nhưng có thể cứu sống thận của bạn. Kiểm tra creatinine, ure, điện giải đồ, tổng phân tích nước tiểu giúp phát hiện sớm bất thường. Siêu âm thận mỗi năm với người có yếu tố nguy cơ giúp theo dõi kích thước, cấu trúc thận. Nhớ giữ hồ sơ xét nghiệm để theo dõi xu hướng thay đổi theo thời gian.

Giấc ngủ và sức khỏe thận có liên quan gì?

Ít ai biết rằng thiếu ngủ cũng là một trong những nguyên nhân gây suy thận ở giới trẻ.

Cơ chế tác động của thiếu ngủ lên thận

Ban đêm là lúc thận được “nghỉ ngơi” và phục hồi. Khi thức khuya, nhịp sinh học bị xáo trộn khiến cơ thể sản xuất nhiều cortisol – hormone stress làm tăng huyết áp và đường huyết. Thiếu ngủ kéo dài còn làm rối loạn hormone leptin và ghrelin, dẫn đến tăng cân và kháng insulin. Nghiên cứu cho thấy người ngủ dưới 6 giờ/đêm có nguy cơ mắc bệnh thận cao gấp 1,5 lần người ngủ đủ 7-8 giờ.

Cải thiện giấc ngủ để bảo vệ thận

Tạo thói quen ngủ và thức cùng giờ mỗi ngày, kể cả cuối tuần. Tắt thiết bị điện tử 1 giờ trước khi ngủ vì ánh sáng xanh ức chế melatonin. Phòng ngủ cần tối, mát (18-22 độ C) và yên tĩnh. Tránh caffeine sau 2 giờ chiều và rượu bia buổi tối vì chúng làm giảm chất lượng giấc ngủ. Nếu mất ngủ kéo dài, cân nhắc liệu pháp CBT-I (Cognitive Behavioral Therapy for Insomnia) thay vì dùng thuốc ngủ.

Suy thận ở giới trẻ không còn là câu chuyện hiếm gặp mà đã trở thành thực tế phũ phàng tại Việt Nam. Nhưng đừng hoảng sợ – hãy xem đây là lời nhắc nhở để yêu thương cơ thể mình hơn. Mỗi ly nước lọc bạn uống, mỗi bữa ăn lành mạnh bạn chọn, mỗi buổi tập thể dục bạn duy trì đều là những viên gạch xây nên bức tường bảo vệ thận. Đừng đợi đến khi phải ngồi trong phòng lọc máu mới thấm thía giá trị của một đôi thận khỏe mạnh.

Hãy bắt đầu thay đổi ngay hôm nay, vì sức khỏe không phải thứ có thể mua được bằng tiền, mà phải tích lũy từng ngày bằng những hành động nhỏ nhưng đúng đắn.