Đau cột sống ở giới trẻ – Khi “Bệnh Người Già” Không Còn Là Chuyện Của Người Già

Đau cột sống đang trở thành nỗi ám ảnh của thế hệ trẻ Việt Nam khi những cơn đau nhức, mỏi lưng không còn chỉ xuất hiện ở người cao tuổi. Theo thống kê từ các chuyên gia y tế, nhiều người trẻ bị thoái hóa cột sống khi mà khoảng 35% người Việt mắc bệnh thoái hóa cột sống, trong đó 30% thuộc độ tuổi 25-45 – con số khiến nhiều người phải giật mình. Điều đáng lo ngại là các căn bệnh về xương khớp có xu hướng gia tăng và trẻ hóa nhanh chóng, trong khi trước đây thường chỉ gặp ở người 60-69 tuổi.

Khi cột sống kêu cứu ở tuổi đôi mươi

Hình ảnh những bạn trẻ ngồi co ro trước màn hình máy tính, tay day ấn vùng lưng với vẻ mặt đau đớn đã trở nên quá quen thuộc tại các văn phòng làm việc.

Số liệu cho thấy có hơn 50% người trưởng thành gặp các chứng đau liên quan đến thần kinh cột sống, đặc biệt thường xảy ra ở những đối tượng có lối sống làm việc và sinh hoạt không khoa học. Tỷ lệ đau lưng ở người trẻ chiếm 30% trong tổng số người mắc các bệnh lý về cột sống – một con số không hề nhỏ khi xét đến độ tuổi đáng lẽ phải tràn đầy sức khỏe và năng lượng.

Câu chuyện của Minh Anh, 26 tuổi, nhân viên marketing tại một công ty công nghệ ở quận 1, TP.HCM có lẽ không còn xa lạ: “Mình bắt đầu thấy đau lưng từ năm thứ 2 đi làm. Lúc đầu chỉ là mỏi nhẹ, nhưng giờ có hôm đau đến mức không thể ngồi thẳng được. Đi khám thì bác sĩ bảo đã có dấu hiệu thoái hóa đĩa đệm”.

Những căn bệnh cột sống đang “nhắm” vào người trẻ

Không chỉ đơn thuần là cảm giác mỏi lưng thoáng qua, nhiều bạn trẻ đang phải đối mặt với những bệnh lý nghiêm trọng về cột sống.

Thoái hóa cột sống – không còn là bệnh “độc quyền” của tuổi già

Thoái hóa cột sống từng được xem là bệnh của người cao tuổi, nhưng giờ đây đang ngày càng phổ biến ở người trẻ. Nghiên cứu tại TP.HCM cho thấy cứ 10 người Việt Nam trên 40 tuổi thì 6 người bị thoái hóa xương cột sống, với tỷ lệ mắc bệnh ở nữ (62%) cao hơn nam (55%). Điều đáng nói là ranh giới tuổi tác đang bị xóa nhòa khi nhiều ca mắc bệnh ở độ tuổi 25-30.

Quá trình thoái hóa diễn ra khi đĩa đệm – phần đệm nằm giữa các đốt sống – bị mất nước và co lại theo thời gian. Ở người trẻ, quá trình này bị đẩy nhanh do sai tư thế ngồi làm việc kéo dài, thiếu vận động và chế độ dinh dưỡng không hợp lý.

Thoát vị đĩa đệm – cơn ác mộng của dân văn phòng

Khoảng 30% dân số Việt Nam đang gặp phải tình trạng đau lưng, đặc biệt là đau lưng do tổn thương đĩa đệm. Thoát vị đĩa đệm ngày càng gia tăng và có xu hướng trẻ hóa, phổ biến nhất là từ 30-60 tuổi nhưng không hiếm gặp ở những người mới ngoài 20.

Thoát vị đĩa đệm xảy ra khi phần nhân nhầy của đĩa đệm bị đẩy ra ngoài, chèn ép vào các dây thần kinh xung quanh. Cơn đau có thể lan từ lưng xuống mông, đùi và chân, đôi khi kèm theo cảm giác tê bì, yếu cơ. Nhiều trường hợp nặng phải phẫu thuật khi còn rất trẻ.

Viêm cột sống dính khớp – căn bệnh âm thầm

Bệnh viêm cột sống dính khớp thường gặp ở nam giới, với tỷ lệ mắc bệnh ở nam gấp khoảng 3 đến 4 lần so với nữ và thường khởi phát trong độ tuổi từ 15 đến 40. Đây là bệnh lý tự miễn gây viêm mãn tính ở cột sống và khớp xương chậu.

Triệu chứng ban đầu thường là đau lưng âm ỉ kéo dài, cứng khớp vào buổi sáng và giảm dần khi vận động. Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, bệnh có thể dẫn đến cột sống cứng hoàn toàn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động.

Vẹo cột sống – hậu quả của thói quen xấu

Vẹo cột sống có căn nguyên từ việc ngồi sai tư thế kéo dài, đặc biệt ở học sinh, sinh viên và dân văn phòng. Khi cột sống bị cong vẹo, không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn gây đau đớn, hạn chế vận động và có thể ảnh hưởng đến chức năng tim phổi nếu vẹo nặng.

Vẹo cột sống ở độ tuổi 10-15 tuổi chiếm tỷ lệ cao, với hơn 31.000 người Việt Nam mắc các bệnh về cột sống. Tỷ lệ mắc bệnh này nữ cao hơn nam với tỷ lệ gần gấp đôi ở vẹo cột sống vô căn.

Tại sao tuổi trẻ lại đau lưng như người già?

Nguyên nhân khiến đau cột sống trở nên phổ biến ở người trẻ không nằm ngoài lối sống hiện đại với nhiều yếu tố tiềm ẩn nguy cơ.

Công nghệ – giải trí và làm việc sai tư thế

Giới trẻ hiện nay dành quá nhiều thời gian ngồi làm việc, giải trí với màn hình điện thoại, máy tính có nguy cơ cao mắc các bệnh về cột sống. Việc sử dụng smartphone thường xuyên với tư thế cúi đầu – được gọi là “text neck” – tạo áp lực khổng lồ lên cột sống cổ. Khi cúi đầu 60 độ để nhìn điện thoại, cột sống cổ phải chịu lực tương đương 27kg – gấp 5 lần trọng lượng đầu bình thường.

Thêm vào đó, việc ngồi làm việc 8-10 tiếng mỗi ngày với màn hình máy tính đặt không đúng tầm mắt, bàn ghế không phù hợp khiến cột sống phải chịu áp lực liên tục. Theo thống kê, 80,9% nhân viên văn phòng mắc chứng đau lưng, một “bệnh nghề nghiệp” của thế kỷ 21.

Lối sống ít vận động – kẻ thù thầm lặng

Lý do phổ biến nhất xuất phát từ thói quen sinh hoạt không lành mạnh như ngồi sai tư thế hoặc ít vận động của giới trẻ. Người trẻ có xu hướng ngồi một chỗ nhiều hơn từ lúc đi học đến đi làm khiến cơ lưng yếu hơn so với người thế hệ trước.

Khi cơ lưng yếu, toàn bộ áp lực sẽ đè lên cột sống, đĩa đệm và dây chằng. Điều này không chỉ gây đau mà còn đẩy nhanh quá trình thoái hóa. Một nghiên cứu cho thấy người ít vận động có nguy cơ đau lưng cao gấp 2,5 lần người tập thể dục đều đặn.

Stress và áp lực – yếu tố bị lãng quên

Căng thẳng gây co cứng cơ, trong khi chế độ ăn thiếu lành mạnh và béo phì làm tăng gánh nặng cho cột sống. Khi stress, cơ thể tiết ra hormone cortisol gây viêm và làm chậm quá trình phục hồi của cơ và xương. Nhiều bạn trẻ than phiền rằng cơn đau lưng thường trầm trọng hơn vào những lúc áp lực công việc cao.

Thói quen xấu trong sinh hoạt

Những người ngồi sai tư thế thường xuyên có nguy cơ bị cong vẹo cột sống, thoát vị đĩa đệm cao gấp nhiều lần. Họ thường ngồi một chỗ trong thời gian dài và có xu hướng khom lưng, khiến đĩa đệm có xu hướng bị đẩy ra phía sau, dẫn đến tình trạng thoát vị đĩa đệm.

Việc lao động quá sức, quá mức, nhất là ở các trẻ vị thành niên vùng nông thôn là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng thoát vị đĩa đệm ở cột sống lưng. Vận động một cách đột ngột và nặng như bê thùng nước 20 lít, kê giường hay sofa sẽ làm cho cơ không quen, không tập nên không khỏe có thể gây tổn thương cấp tính.

Chế độ dinh dưỡng thiếu khoa học

Chế độ ăn uống không đầy đủ, ăn những món không tốt cho hệ xương khớp, thiếu đầu mỡ cũng với thói quen ngồi nhiều hơn vận động cũng là nguyên nhân chính. Thiếu hụt canxi, vitamin D, omega và magie làm giảm quá trình tạo xương, giảm khả năng hấp thu canxi của cơ thể.

Những dấu hiệu cảnh báo về đau cột sống không nên bỏ qua

Nhận biết sớm các triệu chứng của bệnh lý cột sống giúp can thiệp kịp thời và tránh biến chứng nghiêm trọng.

Cơn đau lưng cấp tính – tín hiệu báo động đỏ

Cơn đau lưng xuất hiện đột ngột, từ 2-3 ngày đến vài tuần và có thể tự khỏi. Đây là dấu hiệu ban đầu báo hiệu cấu trúc cơ khớp cột sống đang bị quá tải hoặc có sư sai lệch. Nhiều người trẻ thường chủ quan, cho rằng chỉ cần nghỉ ngơi là khỏi, nhưng đây chính là thời điểm vàng để can thiệp.

Đau lưng cấp tính thường xuất hiện sau những động tác như cúi xuống nhặt đồ, xoay người đột ngột hoặc ngồi lâu rồi đứng dậy. Cơn đau có thể dữ dội khiến người bệnh không thể cử động, phải nằm một tư thế.

Đau mãn tính – hậu quả của sự chủ quan

Trong thời đại mà “hustle culture” được tôn vinh, nhiều bạn trẻ sẵn sàng đánh đổi sức khỏe để leo lên nấc thang sự nghiệp. Những đêm thức trắng chạy deadline, ngồi cắm mặt vào laptop từ 8 giờ sáng đến 2-3 giờ sáng hôm sau đã trở thành “bình thường mới” của dân văn phòng trẻ.

Đặc trưng với các cơn đau âm ỉ kéo dài từ 3 tháng trở lên, đau mãn tính thường là kết quả của việc bỏ qua những cơn đau cấp ban đầu. Khi deadline dồn dập, nhiều người trẻ chọn cách “lờ đi” cơn đau, uống thuốc giảm đau tạm thời rồi tiếp tục ngồi làm việc. Chu kỳ này lặp đi lặp lại cho đến khi cơ thể không còn chịu đựng được nữa.

Đau mãn tính không chỉ đơn thuần là cảm giác khó chịu mà còn kèm theo hàng loạt triệu chứng khác. Nhiều người than phiền về tình trạng cứng cổ vai gáy mỗi sáng thức dậy, phải mất 30-60 phút massage và vận động mới có thể quay đầu bình thường. Cảm giác mỏi lưng dai dẳng khiến việc tập trung vào công việc trở nên khó khăn, tạo thành vòng luẩn quẩn: càng đau càng khó làm việc hiệu quả, càng phải ngồi lâu hơn để hoàn thành task, và cơn đau lại càng trầm trọng.

Điều đáng nói là thế hệ gen Z và millennials thường có tâm lý “còn trẻ còn chịu được”, coi những cơn đau như một phần tất yếu của quá trình phấn đấu. Nhiều người tự hào về việc “cày” liên tục 48 giờ để ship sản phẩm, đăng story khoe “warrior mode” mà không nhận ra mình đang tự hủy hoại cột sống của chính mình. Khi cơn đau đã chuyển thành mãn tính, chi phí điề

Các triệu chứng đi kèm cần lưu ý

Ngoài đau, người bệnh có thể gặp phải tình trạng đau lan xuống hông và chân, tê ngứa, yếu cơ. Đau vùng mông âm ỉ có thể là dấu hiệu của viêm khớp cùng chậu, một dấu hiệu thường gặp trong viêm cột sống dính khớp.

Khi đau cột sống kèm theo tê bì, kiến bò ở chân tay, yếu cơ hoặc khó kiểm soát đại tiểu tiện, đây là dấu hiệu tổn thương thần kinh nghiêm trọng cần can thiệp y tế ngay lập tức.

Hậu quả khôn lường nếu chủ quan với đau lưng

Nhiều bạn trẻ nghĩ rằng đau lưng chỉ là chuyện nhỏ, tự khỏi khi nghỉ ngơi, nhưng hậu quả lâu dài có thể vô cùng nghiêm trọng.

Ảnh hưởng đến khả năng học tập và làm việc

Tình trạng đau cột sống ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng học tập và làm việc của giới trẻ. Nhiều trường hợp từ chối phẫu thuật, chủ yếu do sợ đi chùng, yếu liệt sau này. 61,7% sinh viên có hội chứng đau cổ vai gáy, hệ lụy từ thói quen học tập và giải trí không đúng cách.

Đau lưng mãn tính khiến khả năng tập trung giảm sút, năng suất lao động suy giảm. Nhiều người trẻ phải xin nghỉ việc hoặc chuyển sang công việc nhẹ nhàng hơn, ảnh hưởng đến sự nghiệp và thu nhập.

Tác động tâm lý không thể xem thường

Trường hợp bệnh nặng có thể gây rối loạn tư thế, đi đạng thân hình, tác động xấu đến tâm lý của trẻ, hạn chế khả năng hòa nhập cộng đồng. Người trẻ tuổi thường chủ quan, không đi khám sớm cho đến khi bệnh nặng, ảnh hưởng đến khả năng vận động.

Đau mãn tính có thể dẫn đến trầm cảm, lo âu và rối loạn giấc ngủ. Cảm giác bất lực khi không thể tham gia các hoạt động thể thao, du lịch hay đơn giản là đi chơi với bạn bè khiến nhiều người trẻ cảm thấy tụt hậu và cô đơn.

Biến chứng lâu dài đe dọa chất lượng cuộc sống

Nếu không được điều trị sớm, cong vẹo cột sống có thể tiến triển nặng và ảnh hưởng đến chức năng của tim, phổi, giảm dung tích sống của phổi. Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ tử vong ở những bệnh nhân bị cong vẹo cột sống tăng 100% so với quần thể bình thường.

Thoát vị đĩa đệm nặng có thể gây liệt chi, mất kiểm soát đại tiểu tiện. Viêm cột sống dính khớp không được kiểm soát dẫn đến cột sống cứng hoàn toàn, người bệnh không thể cúi xuống hay quay đầu, sống trong tư thế gù vĩnh viễn.

Để có cột sống khỏe mạnh, chúng ta nên

Tin vui là hầu hết các vấn đề về cột sống ở người trẻ đều có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu can thiệp đúng cách.

Thay đổi lối sống – bước đầu tiên quan trọng

Cần xây dựng lối sống khoa học, tập thể thao, tránh lao động quá sức, giữ tư thế đúng, khám sức khỏe định kỳ. Người trẻ nên học cách ngồi thẳng lưng, không cong vẹo và giữ vai mở rộng. Màn hình máy tính nên đặt ở ngang tầm mắt và hơi nghiêng xuống một chút để giảm căng thẳng lên cổ.

Cứ sau mỗi 30-45 phút làm việc, hãy đứng dậy vận động 5-10 phút. Các động tác đơn giản như vươn vai, xoay cổ, đi bộ quanh văn phòng có thể giúp giảm áp lực lên cột sống đáng kể.

Tập luyện thể dục thể thao đều đặn

Tập luyện thể dục thường xuyên sẽ giúp duy trì thể trạng ở mức tốt nhất. Kết hợp các bài tập sức mạnh và sức bền như chạy bộ, đi bộ, đạp xe hay bơi lội giúp tăng cường sức mạnh và độ dẻo dai của cơ lưng, bụng.

Yoga và pilates đặc biệt hữu ích cho sức khỏe cột sống. Các động tác kéo giãn giúp tăng độ linh hoạt, trong khi các bài tập core giúp tăng cường cơ lõi – “áo giáp” bảo vệ cột sống. Tuy nhiên, cần tập dưới sự hướng dẫn của huấn luyện viên để tránh chấn thương.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý

Bổ sung đầy đủ canxi và vitamin D giúp hấp thu canxi ở ruột, thiếu canxi là nguyên nhân thường gặp gây loãng xương. Chọn các thực phẩm bổ sung axit béo omega, vitamin E và các chất chống oxy hóa như cá, các loại hạt hay các loại rau xanh.

Hạn chế thực phẩm gây viêm như đồ chiên rán, thức ăn nhanh, đồ ngọt. Uống đủ nước (2-2,5 lít/ngày) giúp duy trì độ đàn hồi của đĩa đệm. Kiểm soát cân nặng ở mức hợp lý để giảm gánh nặng cho cột sống.

Điều chỉnh môi trường làm việc

Bàn ghế làm việc, học tập nên được bố trí có chiều cao phù hợp với cơ thể. Màn hình máy tính nên đặt ở ngang tầm mắt và hơi nghiêng xuống một chút để giảm căng thẳng lên cổ. Sử dụng ghế có tựa lưng tốt, có thể điều chỉnh độ cao.

Đầu tư một chiếc gối lưng để hỗ trợ đường cong tự nhiên của cột sống khi ngồi. Bàn phím và chuột nên đặt ở vị trí tay có thể với tới thoải mái mà không cần vươn vai hay cúi người.

Các biện pháp điều trị tại nhà

Hoạt động thể chất vừa phải giúp cơ bắp không bị cứng mà còn khỏe mạnh, linh hoạt, ít bị chấn thương hơn. Liệu pháp chườm lạnh và chườm nóng có thể giúp giảm sưng, viêm và làm dịu các cơ đang đau nhức. Thực hiện một số bài tập yoga có tác dụng giãn cơ, giúp xoa dịu cơn đau lưng.

Massage nhẹ nhàng vùng đau với dầu nóng có thể giúp thư giãn cơ và giảm đau tạm thời. Tuy nhiên, cần tránh massage quá mạnh khi đang trong giai đoạn viêm cấp.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Không nên chủ quan với những cơn đau nhẹ mà cần đi khám và điều trị kịp thời để tránh biến chứng nghiêm trọng. Việc khám phát hiện cong vẹo cột sống và bắt chặn bệnh tính lý là rất cần thiết.

Cần đến gặp bác sĩ ngay khi đau kéo dài trên 2 tuần không thuyên giảm, đau lan xuống chân kèm tê bì, yếu cơ hoặc mất cảm giác. Đặc biệt, nếu có triệu chứng mất kiểm soát đại tiểu tiện, sốt kèm đau lưng, hoặc đau sau chấn thương, cần đến cấp cứu ngay lập tức.

Công nghệ hiện đại hỗ trợ điều trị

Y học hiện đại cung cấp nhiều phương pháp điều trị hiệu quả cho các bệnh lý cột sống ở người trẻ.

Chẩn đoán chính xác với hình ảnh học

X-quang, MRI, CT scan giúp bác sĩ nhìn rõ tình trạng cột sống, đĩa đệm, dây thần kinh. Điện cơ đồ giúp đánh giá mức độ tổn thương thần kinh. Xét nghiệm máu có thể phát hiện các dấu hiệu viêm trong trường hợp viêm cột sống dính khớp.

Điều trị không phẫu thuật

Vật lý trị liệu là phương pháp điều trị hàng đầu cho hầu hết các trường hợp đau cột sống. Các bài tập được thiết kế riêng giúp tăng cường cơ, cải thiện tư thế và giảm đau. Thuốc giảm đau, chống viêm có thể được sử dụng ngắn hạn.

Tiêm steroid vào khoang ngoài màng cứng có thể giúp giảm viêm và đau trong trường hợp thoát vị đĩa đệm. Châm cứu, chiropractic cũng cho thấy hiệu quả trong một số trường hợp.

Phẫu thuật – lựa chọn cuối cùng

Phẫu thuật chỉ được chỉ định khi các phương pháp bảo tồn thất bại hoặc có tổn thương thần kinh nghiêm trọng. Các kỹ thuật vi phẫu, nội soi hiện đại giúp giảm thiểu tổn thương, rút ngắn thời gian hồi phục.

Với thoát vị đĩa đệm, phẫu thuật lấy nhân đĩa đệm hoặc thay thế đĩa đệm nhân tạo có thể được thực hiện. Vẹo cột sống nặng có thể cần phẫu thuật nắn chỉnh và cố định cột sống.

Tình trạng đau cột sống ở giới trẻ Việt Nam hiện nay đang là một vấn đề sức khỏe cộng đồng cần được quan tâm đặc biệt. Với sự thay đổi lối sống hiện đại và tác động của công nghệ, việc phòng ngừa và điều trị sớm là vô cùng quan trọng để đảm bảo chất lượng cuộc sống cho thế hệ trẻ. Đừng để những cơn đau nhỏ hôm nay trở thành gánh nặng suốt đời. Hãy lắng nghe cơ thể, thay đổi thói quen xấu và chủ động chăm sóc sức khỏe cột sống từ khi còn trẻ. Bởi một cột sống khỏe mạnh chính là nền tảng cho cuộc sống năng động và hạnh phúc.